कंपोस्टिंग करताना पेंढा कसा वापरायचा?

गहू, तांदूळ आणि इतर पिके घेतल्यानंतर उरलेला कचरा म्हणजे पेंढा.तथापि, आपल्या सर्वांना माहित आहे की, पेंढ्याच्या विशिष्ट वैशिष्ट्यांमुळे, ते कंपोस्ट तयार करण्याच्या प्रक्रियेत खूप महत्वाची भूमिका बजावू शकते.

स्ट्रॉ कंपोस्टिंगचे कार्य तत्त्व म्हणजे सूक्ष्मजीवांच्या मालिकेद्वारे पिकाच्या पेंढासारख्या सेंद्रिय पदार्थांचे खनिजीकरण आणि आर्द्रीकरण करण्याची प्रक्रिया.कंपोस्टिंगच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात, खनिजीकरण प्रक्रिया ही मुख्य प्रक्रिया असते आणि नंतरच्या टप्प्यात ह्युमिफिकेशन प्रक्रियेचे वर्चस्व असते.कंपोस्टिंगद्वारे, सेंद्रिय पदार्थांचे कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर कमी करता येते, सेंद्रिय पदार्थातील पोषक घटक सोडले जाऊ शकतात आणि कंपोस्ट सामग्रीमध्ये जंतू, कीटकांची अंडी आणि तण बियांचा प्रसार कमी करता येतो.म्हणून, कंपोस्टची विघटन प्रक्रिया ही केवळ सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन आणि पुनर्संश्लेषण करण्याची प्रक्रिया नाही तर निरुपद्रवी प्रक्रिया देखील आहे.या प्रक्रियेचा वेग आणि दिशा कंपोस्ट सामग्रीची रचना, सूक्ष्मजीव आणि त्याच्या पर्यावरणीय परिस्थितीमुळे प्रभावित होते.उच्च-तापमान कंपोस्टिंग सामान्यतः गरम करणे, थंड करणे आणि खत घालणे या टप्प्यांतून जाते.

पेंढा कंपोस्टसाठी ज्या अटी पूर्ण केल्या पाहिजेत:

मुख्यतः पाच पैलूंमध्ये: आर्द्रता, हवा, तापमान, कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर आणि pH.

• ओलावा.सूक्ष्मजीवांच्या क्रियाकलापांवर आणि कंपोस्टिंगच्या गतीवर परिणाम करणारा हा एक महत्त्वाचा घटक आहे.कंपोस्टिंग सामग्री पाणी शोषून घेतल्यानंतर, विस्तारते आणि मऊ झाल्यानंतर सूक्ष्मजीवांद्वारे सहजपणे विघटित होते.साधारणपणे, कंपोस्टिंग सामग्रीच्या जास्तीत जास्त पाणी धारण क्षमतेच्या 60%-75% आर्द्रता असावी.
• हवा.कंपोस्टमधील हवेचे प्रमाण सूक्ष्मजीवांच्या क्रियाकलापांवर आणि सेंद्रिय पदार्थांच्या विघटनावर थेट परिणाम करते.म्हणून, हवा समायोजित करण्यासाठी, प्रथम सैल करणे आणि नंतर घट्ट स्टॅकिंगची पद्धत अवलंबली जाऊ शकते आणि कंपोस्टमध्ये वेंटिलेशन टॉवर्स आणि वेंटिलेशन डिचेस स्थापित केले जाऊ शकतात आणि कंपोस्ट पृष्ठभाग कव्हरने झाकले जाऊ शकतात.
• तापमान.कंपोस्टमधील विविध प्रकारच्या सूक्ष्मजीवांना तापमानासाठी वेगवेगळ्या आवश्यकता असतात.सामान्यतः, अॅनारोबिक सूक्ष्मजीवांसाठी योग्य तापमान 25-35 °C असते, एरोबिक सूक्ष्मजीवांसाठी 40-50 °C असते, मेसोफिलिक सूक्ष्मजीवांसाठी इष्टतम तापमान 25-37 °C असते आणि उच्च-तापमान सूक्ष्मजीवांसाठी.सर्वात योग्य तापमान 60-65 ℃ आहे आणि जेव्हा ते 65 ℃ पेक्षा जास्त असेल तेव्हा त्याची क्रिया प्रतिबंधित केली जाते.ढीग तापमान हंगामानुसार समायोजित केले जाऊ शकते.हिवाळ्यात कंपोस्ट खत तयार करताना, कंपोस्ट खिडकीचे तापमान वाढवण्यासाठी गाय, मेंढ्या आणि घोड्याचे खत घाला किंवा उबदार ठेवण्यासाठी ढीग पृष्ठभाग बंद करा.उन्हाळ्यात कंपोस्टिंग करताना, खिडकीचे तापमान त्वरीत वाढते, नंतर कंपोस्ट खिडकी फिरवून, आणि नायट्रोजन संरक्षण सुलभ करण्यासाठी खिडकीचे तापमान कमी करण्यासाठी पाणी जोडले जाऊ शकते.
• कार्बन ते नायट्रोजन गुणोत्तर.योग्य कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर (C/N) ही कंपोस्ट विघटनाला गती देण्यासाठी, कार्बनयुक्त पदार्थांचा जास्त वापर टाळणे आणि बुरशीच्या संश्लेषणाला चालना देण्यासाठी महत्त्वाची परिस्थिती आहे.उच्च-तापमान कंपोस्टिंगमध्ये प्रामुख्याने तृणधान्य पिकांच्या पेंढ्यांचा कच्चा माल म्हणून वापर केला जातो आणि त्याचे कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर साधारणपणे 80-100:1 असते, तर सूक्ष्मजीवांच्या जीवनातील क्रियाकलापांसाठी आवश्यक असलेले कार्बन-नायट्रोजन प्रमाण सुमारे 25:1 असते. जेव्हा सूक्ष्मजीव सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन करतात तेव्हा नायट्रोजनचा प्रत्येक 1 भाग, कार्बनचे 25 भाग आत्मसात करणे आवश्यक आहे.जेव्हा कार्बन-नायट्रोजन प्रमाण 25:1 पेक्षा जास्त असते, तेव्हा सूक्ष्मजीव क्रियाकलापांच्या मर्यादेमुळे, सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन मंद होते आणि सर्व विघटित नायट्रोजन सूक्ष्मजीव स्वतः वापरतात, आणि प्रभावी नायट्रोजन कंपोस्टमध्ये सोडता येत नाही. .जेव्हा कार्बन-नायट्रोजनचे प्रमाण 25:1 पेक्षा कमी असते तेव्हा सूक्ष्मजीव त्वरीत गुणाकार करतात, पदार्थ सहजपणे विघटित होतात आणि प्रभावी नायट्रोजन सोडले जाऊ शकते, जे बुरशीच्या निर्मितीसाठी देखील अनुकूल आहे.म्हणून, गवताच्या पेंढ्याचे कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर तुलनेने विस्तृत आहे आणि कंपोस्टिंग करताना कार्बन-नायट्रोजन गुणोत्तर 30-50:1 पर्यंत समायोजित केले पाहिजे.सामान्यतः, 20% कंपोस्ट सामग्री किंवा 1%-2% नायट्रोजन खत समतुल्य मानवी खत नायट्रोजनसाठी सूक्ष्मजीवांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि कंपोस्टच्या विघटनाला गती देण्यासाठी जोडले जाते.
• आम्लता आणि क्षारता (पीएच).सूक्ष्मजीव केवळ आम्ल आणि अल्कली यांच्या एका विशिष्ट मर्यादेत कार्य करू शकतात.कंपोस्टमधील बहुतेक सूक्ष्मजीवांना किंचित अल्कधर्मी ऍसिड-बेस वातावरणास (pH 6.4-8.1) तटस्थ असणे आवश्यक आहे आणि इष्टतम pH 7.5 आहे.विविध सेंद्रिय ऍसिड बहुधा कंपोस्टिंग प्रक्रियेत तयार होतात, अम्लीय वातावरण तयार करतात आणि सूक्ष्मजीवांच्या पुनरुत्पादक क्रियाकलापांवर परिणाम करतात.म्हणून, pH समायोजित करण्यासाठी कंपोस्टिंग दरम्यान चुना किंवा वनस्पती राख योग्य प्रमाणात (स्ट्रॉवेटच्या 2%-3%) जोडली पाहिजे.विशिष्ट प्रमाणात सुपरफॉस्फेट वापरल्याने कंपोस्ट परिपक्व होण्यास प्रोत्साहन मिळू शकते.

स्ट्रॉ उच्च-तापमान कंपोस्टिंग तंत्रज्ञानाचे मुख्य मुद्दे:

1. सामान्य कंपोस्टिंग पद्धत:

• एक ठिकाण निवडा.जलस्रोताजवळील आणि वाहतुकीसाठी सोयीचे ठिकाण निवडा.कंपोस्टचा आकार साइटवर आणि सामग्रीच्या प्रमाणात अवलंबून असतो.जमिनीवर खड्डा टाकला जातो, त्यानंतर तळाशी कोरड्या बारीक मातीचा थर लावला जातो आणि वरती वायूयुक्त पलंग (सुमारे 26 सें.मी. जाडी) म्हणून न कापलेल्या पिकाच्या देठाचा थर ठेवला जातो.
• पेंढा हाताळणे.स्ट्रॉ आणि इतर सेंद्रिय पदार्थ पलंगावर थरांमध्ये रचले जातात, प्रत्येक थर सुमारे 20 सेमी जाड असतो आणि मानवी विष्ठा आणि मूत्र थराने थर ओतले जातात (खाली कमी आणि शीर्षस्थानी जास्त)., जेणेकरून तळ जमिनीच्या संपर्कात असेल, स्टॅकिंगनंतर लाकडी काठी बाहेर काढा आणि उर्वरित छिद्र वायुवीजन छिद्र म्हणून वापरले जातात.
• कंपोस्ट सामग्रीचे प्रमाण.पेंढा, मानवी आणि जनावरांचे खत आणि बारीक माती यांचे गुणोत्तर 3:2:5 आहे आणि घटक जोडल्यावर 2-5% कॅल्शियम-मॅग्नेशियम-फॉस्फेट खत मिसळले जाते, ज्यामुळे फॉस्फरसचे स्थिरीकरण कमी होते आणि सुधारते. कॅल्शियम-मॅग्नेशियम-फॉस्फेट खताची खत कार्यक्षमता लक्षणीय आहे.
• ओलावा नियंत्रित करते.सामान्यतः, थेंब असल्यास सामग्री हातात धरून ठेवण्याचा सल्ला दिला जातो.कंपोस्टच्या सभोवताली 30 सेमी खोल आणि 30 सेमी रुंद खड्डा खणून खताचा नाश होऊ नये म्हणून आजूबाजूची माती मशागत करा.
• चिखल सील.सुमारे 3 सें.मी.साठी ढीग चिखलाने सील करा.जेव्हा ढीग केलेले शरीर हळूहळू बुडते आणि ढिगाऱ्यातील तापमान हळूहळू कमी होते, तेव्हा ढीग उलटा, खराब कुजलेले पदार्थ कडांना अंतर्गत सामग्रीसह समान रीतीने मिसळा आणि पुन्हा ढीग करा.सामग्रीमध्ये पांढरे बॅक्टेरिया असल्याचे आढळल्यास, जेव्हा रेशीम शरीर दिसून येते तेव्हा योग्य प्रमाणात पाणी घाला आणि नंतर ते चिखलाने पुन्हा बंद करा.जेव्हा ते अर्धे कुजलेले असेल तेव्हा ते घट्ट दाबून ठेवा आणि नंतर वापरण्यासाठी ते सील करा.
• कंपोस्ट कुजल्याचे चिन्ह.पूर्ण कुजल्यावर, पिकाच्या पेंढ्याचा रंग गडद तपकिरी ते गडद तपकिरी असतो, पेंढा खूप मऊ असतो किंवा बॉलमध्ये मिसळला जातो आणि वनस्पतींचे अवशेष स्पष्ट दिसत नाहीत.रस पिळून काढण्यासाठी कंपोस्ट हाताने पकडा, जो फिल्टर केल्यानंतर रंगहीन आणि गंधहीन असतो.

2. जलद-रॉट कंपोस्टिंग पद्धत:

• एक ठिकाण निवडा.जलस्रोताजवळील आणि वाहतुकीसाठी सोयीचे ठिकाण निवडा.कंपोस्टचा आकार साइटवर आणि सामग्रीच्या प्रमाणात अवलंबून असतो.तुम्ही सपाट जमीन निवडल्यास, वाहणारे पाणी रोखण्यासाठी तुम्ही त्याभोवती 30 सेमी उंच मातीचा कठडा बांधावा.
• पेंढा हाताळणे.साधारणपणे तीन थरांमध्ये विभागलेले, पहिल्या आणि दुसऱ्या थराची जाडी 60 सेमी असते, तिसऱ्या थराची जाडी 40 सेमी असते आणि स्ट्रॉ कुजवणारे घटक आणि युरिया यांचे मिश्रण थरांमध्ये समान रीतीने शिंपडले जाते आणि तिसऱ्या थरावर पेंढा टाकला जातो. विघटन करणारे घटक आणि युरिया मिश्रणाचा डोस तळापासून वरपर्यंत 4:4:2 आहे.स्टॅकिंगची रुंदी सामान्यतः 1.6-2 मीटर असणे आवश्यक आहे, स्टॅकिंगची उंची 1.0-1.6 मीटर आहे आणि लांबी सामग्रीचे प्रमाण आणि साइटच्या आकारावर अवलंबून असते.स्टॅकिंग केल्यानंतर, ते चिखल (किंवा फिल्म) सह सील केले जाते.20-25 दिवस कुजलेले आणि वापरले जाऊ शकते, गुणवत्ता चांगली आहे, आणि प्रभावी पोषक सामग्री उच्च आहे.
• साहित्य आणि गुणोत्तर.1 टन पेंढा नुसार, 1 किलो पेंढा कुजवणारा एजंट (जसे की “301″ बॅक्टेरियल एजंट, रॉट स्ट्रॉ स्पिरिट, केमिकल रिपेनिंग एजंट, “HEM” बॅक्टेरियल एजंट, एन्झाइम बॅक्टेरिया इ.), आणि नंतर 5 किलो युरिया ( किंवा 200- 300 किलो कुजलेली मानवी विष्ठा आणि मूत्र) सूक्ष्मजीव किण्वनासाठी आवश्यक नायट्रोजनची पूर्तता करण्यासाठी आणि कार्बन-नायट्रोजन प्रमाण योग्यरित्या समायोजित करा.
• ओलावा नियंत्रित करा.कंपोस्टिंग करण्यापूर्वी पेंढा पाण्याने भिजवावा.कोरड्या पेंढ्याचे पाण्याचे गुणोत्तर साधारणपणे 1:1.8 असते जेणेकरून पेंढ्यातील आर्द्रता 60%-70% पर्यंत पोहोचू शकते.यश किंवा अपयशाची गुरुकिल्ली.